Bóng đá có từ khi nào là câu hỏi luôn thôi thúc trí tò mò của những ai trót yêu “môn thể thao vua”. Hàng tỷ người trên thế giới dõi theo trái bóng tròn mỗi cuối tuần, nhưng ít ai tường tận về hành trình lịch sử kéo dài hàng nghìn năm của nó. Từ những trò chơi đá bóng thô sơ thời cổ đại nhằm rèn luyện quân sự cho đến các giải đấu chuyên nghiệp tỷ đô ngày nay, bóng đá đã trải qua một cuộc “tiến hóa” đầy ngoạn mục.
Nguồn gốc bóng đá: Từ trò chơi cổ đại đến môn thể thao toàn cầu
Để trả lời chính xác câu hỏi bóng đá có từ khi nào, chúng ta không thể chỉ nhìn vào một mốc thời gian duy nhất. Lịch sử môn thể thao này là sự kế thừa và phát triển qua nhiều nền văn minh khác nhau, bắt đầu từ những hình thức sơ khai nhất cách đây hơn 2000 năm.
XEM THÊM : Đội tuyển nào vô địch World Cup nhiều nhất? Thống kê
Cổ đại (Trước Công Nguyên)
Các nhà sử học và Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) đã tìm thấy nhiều bằng chứng khảo cổ khẳng định sự tồn tại của các trò chơi dùng chân với bóng từ rất sớm.
Túc cầu (Trung Quốc)
Theo công nhận chính thức từ FIFA, hình thức sơ khai nhất của bóng đá chính là “túc cầu” xuất hiện tại Trung Quốc vào thời nhà Hán (khoảng thế kỷ thứ 2 và thứ 3 trước Công nguyên). Việc xác định bóng đá có từ khi nào thường được quy chiếu về mốc thời gian này. Túc cầu ban đầu là một bài tập rèn luyện thể lực cho binh lính. Người chơi tranh cướp một quả bóng da nhồi lông thú và cố gắng đá nó vào một lỗ nhỏ treo trên cao giữa hai cọc tre, hoàn toàn không được dùng tay.
Episkyros (Hy Lạp) và Harpastum (từ La Mã)
Tại châu Âu, người Hy Lạp cổ đại chơi môn Episkyros và người La Mã có Harpastum. Tuy nhiên, hai môn này cho phép sử dụng tay và mang tính chất bạo lực cao hơn, gần giống với bóng bầu dục ngày nay. Dù vậy, chúng vẫn là những mảnh ghép quan trọng khi tìm hiểu bóng đá có từ khi nào và sự lan tỏa của văn hóa chơi bóng tại lục địa già.
Trò chơi bóng trong nghi lễ các dân tộc châu Mỹ
Cách xa lục địa Á-Âu, các nền văn minh Maya hay Aztec cũng có những trò chơi bóng sử dụng hông, đầu gối hoặc khuỷu tay để đưa bóng qua một vòng đá. Những quả bóng cao su có niên đại hơn 3000 năm tìm thấy tại đây là minh chứng cho thấy niềm đam mê với trái bóng là bản năng chung của nhân loại.
Trung đại – tiền thân bóng đá đường phố tại Anh
Nếu như cổ đại trả lời cho vế đầu của câu hỏi bóng đá có từ khi nào, thì thời kỳ Trung đại tại Anh lại giải thích cho sự hình thành tính chất đối kháng và tinh thần tập thể của môn thể thao này.
“Mob football” thô bạo
Vào khoảng thế kỷ thứ 9 tại Anh, một hình thức gọi là “bóng đá đám đông” cực kỳ phổ biến. Các trận đấu diễn ra giữa hai ngôi làng lân cận, số lượng người tham gia không giới hạn và mục tiêu là đưa bóng về địa điểm quy định của đối phương bằng mọi giá. Không có luật lệ cụ thể, các trận đấu thường biến thành những cuộc ẩu đả hỗn loạn.
Sự cần thiết phải có luật lệ thống nhất
Do tính chất bạo lực, trò chơi này từng bị nhiều vị vua Anh (như Edward II năm 1314) ban lệnh cấm. Tuy nhiên, sức sống của nó vẫn mãnh liệt trong cộng đồng. Giai đoạn này chứng minh rằng, dù chưa ai thống nhất được bóng đá có từ khi nào theo quy chuẩn hiện đại. Tinh thần tranh đấu của môn thể thao này đã ăn sâu vào văn hóa đại chúng Anh quốc, tạo tiền đề cho sự ra đời của bóng đá hiện đại.
Thời kỳ hiện đại: Khi bóng đá được chuẩn hóa
Sự chuyển mình từ các trò chơi dân gian hỗn loạn sang một môn thể thao quý tộc và chuyên nghiệp đánh dấu kỷ nguyên mới. Đây là giai đoạn quan trọng nhất để trả lời cho câu hỏi bóng đá có từ khi nào dưới góc độ là một môn thể thao có tổ chức.
1863 – A FA ra đời và bộ luật bóng đá đầu tiên
Nếu bạn hỏi một chuyên gia rằng trang chủ Bongdanet hiện đại rằng bóng đá có từ khi nào, câu trả lời chính xác nhất là năm 1863.
Vào ngày 26 tháng 10 năm 1863, đại diện của các đội bóng và trường học tại London đã tụ họp tại quán rượu Freemasons’ Tavern. Tại đây, Hiệp hội Bóng đá Anh (The FA) chính thức được thành lập. Sự kiện này mang tính lịch sử vì nó đã phân tách rõ ràng giữa bóng đá (dùng chân) và bóng bầu dục (được dùng tay ôm bóng).
Ebenezer Cobb Morley, người được mệnh danh là “cha đẻ” của bóng đá hiện đại, đã soạn thảo ra 13 điều luật đầu tiên. Việc chuẩn hóa này giúp các đội bóng từ các vùng miền khác nhau có thể thi đấu dưới một hệ quy chiếu chung, thay vì mạnh ai nấy đá theo luật làng xã như trước.
Luật bóng đá tiếp tục hoàn thiện qua các thập kỷ
Sau mốc son 1863, câu chuyện về bóng đá có từ khi nào tiếp tục được viết tiếp bởi quá trình hoàn thiện luật thi đấu, biến nó thành môn thể thao hấp dẫn nhất hành tinh. Quá trình này diễn ra liên tục với những cột mốc đáng chú ý:
- Luật việt vị: Ban đầu luật việt vị rất khắt khe (cần 3 người đối phương đứng dưới). Đến năm 1925, luật sửa đổi xuống còn 2 người, giúp gia tăng số lượng bàn thắng và sự kịch tính.
- Hình thành khung thành: Năm 1875, xà ngang gỗ chính thức thay thế cho sợi dây thừng nối hai cột dọc, định hình khung thành tiêu chuẩn. Năm 1891, lưới khung thành mới được đưa vào sử dụng.
- Quy định trọng tài: Ban đầu, các tranh chấp do đội trưởng hai bên tự giải quyết. Mãi đến năm 1891, trọng tài mới được phép xuất hiện trên sân cùng với sự ra đời của quả phạt đền (penalty).
Câu trả lời cho thắc mắc bóng đá có từ khi nào phụ thuộc vào cách chúng ta định nghĩa nó. Nếu xét về nguồn gốc sơ khai, bóng đá bắt đầu từ môn túc cầu thời nhà Hán khoảng thế kỷ 2-3 TCN. Tuy nhiên, nếu xét về bóng đá hiện đại với hệ thống luật lệ quy chuẩn, nó chính thức ra đời vào năm 1863 tại Anh.